پاورپوینت ساختار اجرايی برنامه كشوري غربالگری نوزادان در ايران

اسلاید ۱ :

برنامه غربالگری بیماری‌های متابولیک نوزادان در هر کشور ، بر اساس شرایط جغرافیایی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی ، ویژگی‌های خاص خود را دارد و به صورت یک ” سیستم ” طراحی می‌شود. 

اجرای بهینه و پایای برنامه مستلزم ساختارسازی دقیق است.

متولی اصلی اجرای برنامه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده است که این مهم را با همکاری و مساعدت سازمان‌های دیگر ، از جمله شرکت پست جمهوری اسلامی ایران ، به انجام می‌رساند.

اسلاید ۲ :

اجزای تشکیل دهنده برنامه غربالگری نوزادان در کشور

برنامه غربالگری نوزادان فقط انجام یک آزمایش غربالگری نیست.

تجربه ۵۰ ساله دنیا در رابطه با غربالگری نوزادان، منجر به تدوین یک سیستم متشکل از ادغام بسیار ظریف حداقل شش جز مختلف شده است.

آن شش جز شامل: آموزش، آزمون غربالگری، پیگیری اولیه، تشخیص، مراقبت و ارزشیابی هستند.

اسلاید ۳ :

۱ – آموزش

• پرسنل بهداشتی درمانی و اجرائی
• والدین
• عموم جامعه
• سیاستگزاران

۲ – آزمون غربالگری

• اصول نمونه‌گیری

o زمان، محل و روش دقیق نمونه‌گیری

o تجهیزات لازم

o دستورالعمل‌های علمی و اجرایی

• انتقال نمونه‌ها از مراکز نمونه‌گیری به آزمایشگاه غربالگری نوزادان در مرکز استان
• انجام آزمون غربالگری و گزارش (فراخوان) فوری موارد مشکوک و گزارش‌دهی موارد سالم توسط آزمایشگاه غربالگری نوزادان و کلیه امور آزمایشگاهی

اسلاید ۴ :

۳ – پیگیری اولیه

• فرا‌خوان فوری و راهنمایی والدین نوزادان با آزمایش مشکوک برای بردن نوزادان به آزمایشگاه‌های منتخب
• اخذ نمونه سرمی از ورید نوزادان مشکوک برای انجام آزمایش‌های تاییدتشخیص
• انجام آزمایش‌های تاییدتشخیص از نمونه سرمی در آزمایشگاه‌های منتخب

۴ – تشخیص

• تشخیص بیماری ازطریق استفاده از نتایج آزمایش‌های تاییدتشخیص سرمی برنامه بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه
• انجام آزمون‌های پاراکلینیکال و تصویر‌برداری مربوطه در صورت امکان

اسلاید ۵ :

۵ – مراقبت

• ویزیت‌های منظم و مستمر براساس دستورالعمل کشوری برنامه
• پیگیری‌های لازم براساس دستورالعمل کشوری برنامه
• مشاوره های تخصصی لازم

۶ – ارزشیابی

• پایش مستمر برنامه
• ارزشیابی داخلی برنامه (Internal Evaluation)
• ارزشیابی خارجی برنامه (External Evaluation)

اسلاید ۶ :

روند اجرایی برنامه کشوری غربالگری بیماری کم‌کاری تیرویید نوزادان در ایران

برنامه غربالگری در ایران با توجه به شرایط و ویژگی‌های خاص کشور طراحی شده و به شرح زیر اجرا می‌شود:

• آموزش مادران باردار در دوران بارداری و بخصوص در سه ماهه سوم
• تشویق و راهنمایی مادران برای انجام غربالگری نوزادانشان در زمان بستری در بخش زایمان و یا در زمان مرخص شدن از بیمارستان و یا زایشگاه
• نمونه‌گیری در روزهای ۵-۳ تولد نوزاد در مراکز نمونه‌گیری معرفی شده به مادران و قید شده در پمفلت ارائه شده به مادران
• نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد بر کاغذ فیلتر
• خشک کردن کاغذفیلتر حاوی لکه خونی بر اساس دستورالعمل کشوری
• ارسال کاغذفیلتر حاوی لکه خونی توسط پست پیشتاز از مراکز نمونه‌گیری به آزمایشگاه غربالگری نوزادان مستقر در مرکز استان
• سنجش غلظت TSH در نمونه خون پاشنه پا بر کاغذ فیلتر (به عنوان آزمون اولیه غربالگری) در آزمایشگاه غربالگری نوزادان

اسلاید ۷ :

• فراخوان فوری موارد مشکوک
• راهنمایی والدین نوزادان مشکوک به آزمایشگاه‌های منتخب برای انجام آزمایش سرمی و تایید ویا رد ابتلا به بیماری
• شروع سریع درمان جایگزینی با قرص لووتیروکسین توسط فوکال پوینت برنامه ویا اولین پزشک در دسترس برای نوزاد بیمار
• معرفی به پزشک فوکال پوینت شهرستانی (در صورتیکه شروع درمان توسط ایشان صورت نگرفته است)
• انجام آزمایش‌ها و اقدامات اتیولوژیک در صورت امکان (مشروط بر اینکه موجب فوت وقت و تاخیر در شروع درمان بیماران نشود)
• مراقبت دراز مدت از نوزاد مبتلا بر اساس دستورالعمل کشوری
• انجام مشاوره‌های تخصصی مورد نیاز مبتلایان

اسلاید ۸ :

غربالگری در نوزادان بستری در بیمارستان

دقت زیادی باید در ارتباط با نوزادان بستری در بیمارستان اعمال شود زیرا احتمال فراموش شدن غربالگری و همچنین ” مثبت کاذب ” بودن ویا ” منفی کاذب ” بودن این نوزادان بسیار است. 

این نوزادان شانس مصرف داروهای مختلف ، ترانسفیوژن خون و انتقال از بیمارستانی به بیمارستان دیگر را دارند که می‌توانند مسئله‌ساز باشند. در بعضی از موارد انجام نمونه‌گیری مجدد (از پاشنه پا) ضرورت دارد.

دستورالعمل غربالگری در نوزادانی که در بخش NICU و یا دیگر بخش‌های بیمارستان بستری هستند به‌شرح زیر است:

۱) نمونه‌گیری نوبت اول

نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد بستری در روزهای ۵-۳ تولد

۲) نمونه‌گیری نوبت دوم

نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد بستری در روزهای ۱۴-۸ تولد

اسلاید ۹ :

در نوزادانی که به‌هر علتی در بیمارستان بستری شده‌اند باید:

در کلیه نوزادان بستری شده، حتی اگر به‌صورت وریدی آزمایش‌های تیرویید چک شده باشند، باید نمونه‌گیری از پاشنه پا بر کاغذ فیلتر (بر اساس دستورالعمل کشوری) انجام شده و اطلاعات مربوط به نوزاد در فایل اطلاعاتی برنامه ثبت گردد.

تبصره: مگر اینکه والدین برگه اخذ نمونه از پاشنه پای نوزاد در مراکز نمونه‌گیری را ارایه دهند ویا با کسب اطلاع از آزمایشگاه غربالگری از انجام غربالگری اطمینان حاصل شود.

قبل از ترخیص نوزاد از بیمارستان، نمونه‌گیری از پاشنه پا انجام شده و نمونه اخذ شده در اسرع وقت به آزمایشگاه غربالگری ارسال گردد.

تبصره: مگر اینکه سن نوزاد از ۷۲ ساعت کمتر باشد، که دراین صورت باید والدین کاملا” مجاب شوند که در روز ۵-۳ تولد به مراکز نمونه‌گیری مراجعه نموده و نوزادشان را غربالگری کنند.

اسلاید ۱۰ :

لیست نوزادان غربالگری شده به کارشناس برنامه داده شود.

در صورتیکه نوزاد تا هفته دوم تولد، هنوز در بیمارستان بستری باشد باید نمونه‌گیری نوبت دوم نیز، از پاشنه پا انجام شده و نمونه اخذ شده در اسرع وقت به آزمایشگاه غربالگری ارسال گردد.

در صورتیکه نوزاد قبل از روز ۸ تولد از بیمارستان مرخص شود باید به والدین در ارتباط با انجام نمونه‌گیری نوبت دوم در سن ۱۴-۸ روز تولد نوزاد آموزش‌های کافی داده شود.