بررسی رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با فرسودگی شغلی معلمان مقطع ابتدایی شهرستان باغملک

دسته بندي : کتاب » آموزشی
دانلود فایل کامل بررسی رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با فرسودگی شغلی معلمان مقطع ابتدایی شهرستان باغملک
در قالب فایل word و متشکل از 10 صفحه قابل ویرایش ؛

بخشی از محتوا ::
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با فرسودگی شغلی معلمان مقطع ابتدایی شهرستان باغملک بود. بدین منظور بر اساس جدول مورگان، ۲۱۸ نفر معلم از دبستان های شهرستان باغملک به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام محاسبه شد. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه های هوش معنوی (بدیع،(۱۳۸۹، هوش هیجانی (سیبریا شرینگ، (۲۰۰۱ و فرسودگی شغلی ( مزلچ، .(۲۰۰۰ نتایج نشان داد که بین هوش معنوی با فرسودگی شغلی، همبستگی معنی داری وجود ندارد(.(S 0/05 اما بین هوش هیجانی با فرسودگی شغلی، همبستگی معنی داری وجود دارد(.(S 0/05 همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که بین متغیرهای پیش بین هوش معنوی و هوش هیجانی با فرسودگی شغلی معلمان به طور همزمان رابطه معناداری وجود دارد(.(S 0/05
واژه های کلیدی: فرسودگی شغلی، هوش معنوی، هوش هیجانی

مقدمه
انسان از دیر باز برای تأمین معیشت و توسعه رفاه فردی و اجتماعی خویش به کار و تلاش جسمی، فکری و اجتماعی مشغول بوده است . در این راستا با گذشت زمان بر پیچیدگی های عرصه کار و تولید افزوده شده و ضرورت تقسیم کار در همه شئون اجتماعی حس شده است. به عبارتی، با رشد و توسعه فن آوری های علمی – صنعتی و خدماتی، تغییر ات بزرگی درعرصه های زندگی بشری رخ داده است . با بروز این تغییرات، ضرورت سازگاری و انطباق آدمی بیش از پیش احساس شده و بشر با اتکا به هوشمندی خویش به تقسیم کار درعرصه های مختلف روی آورده است تا با تخصصی کردن کارها، بازده های تولیدی و خدماتی افزایش یابد. با این حال، آدمی برای انطباق با موقعیت های نوین کاری و شغلی به توانمندی های بیشتری نیازمند بوده تا بتواند پاسخ های مناسب و سالم به درخواست نوین صنعت و مدرنیته ارائه کند چرا که این درخواست ها، فشارهای روزافزونی در محیط های کاری برکارگزاران وارد نموده و سلامت ایشان را تهدید می نماید (تسای۳، .(۲۰۰۳ از آنجا که پیچیدگی های فراوانی در دنیای کار وجود دارد باید اطلاعات ضروری جهت مشاغل ارائه گردد و از این طریق فشارهای شغلی و همچنین فرسودگی شغلی۴ و علایم مذکور کاهش یابد تا از این طریق به جنبه های کاربردی فرایند تدریس و آموزش دست یابیم. ولی این

۱ – کارشناس ارشد روان شناسی عمومی دانشگاه آزاد، واحد اهواز، ایران (نویسنده مسئول، (azizv840@yahoo.com
۲ – کارشناس ارشد روان شناسی عمومی دانشگاه آزاد، واحد اهواز، ایران
– Tsai – burnout

وضعیت زمانی امکان پذیر است که شناخت کاملی از ماهیت بنیادی فرسودگی شغلی داشته باشیم و تأثیر عوامل شخصیتی و فرهنگی-اجتماعی را در آن مورد بررسی قرار داده و بتوانیم با ظرافت خاصی آن را ملاحظه کنیم (ساعتچی، .(۱۳۷۶

فرسودگی، به عنوان حالت روان شناختی تعریف می شود که از سطوح بالای استرس های طولانی مدت در زندگی شغلی ناشی می شود (گرانفلد ۱ و همکاران، .( ۲۰۰۰ استرس های شغلی می توانند از شرایط نامناسب کار، مانند حجم کار (بیش از اندازه زیاد یا کم بودن آن) و یا کیفیت آن (بالاتر یا پایین تر بودن از حد توانایی های فرد) عدم تناسب ، فقدان امنیت شغلی و جاه طلبی شغلی ارضا نشده، رابطه ی نادرست با کارکنان، ابهام و تعارض نقش و… ناشی شوند (براهنی، .( ۱۳۷۹

ساعتچی ( (۱۳۶۹ آثار و پیامدهای فرسودگی را به نقل از موس در سه مقوله قرار داده است: الف) شاخص های جسمی نظیر انواع سردردها، اختلال در خواب، کاهش یا افزایش وزن، اختلال های معده ای روده ای، ب) تغییرات رفتاری نظیر تحریک پذیری فزاینده، تغییرات خلقی، کاهش تحمل برای ناکامی، افزایش سوظن و ج) عملکرد شغلی نظیر کاهش کارآمدی، کاهش علاقه نسبت به کار، انعطاف پذیری فزاینده ی فکری. البته به عقیده ی وایسر، اسمیت و اورت( ۲۰۰۳) ۲ فرسودگی تنها نتیجه ی استرس نیست بلکه هم استرس بالا و هم رضایت شغلی پایین، می توانند استرس افراد را بالا ببرند.

هوش معنوی ۳ برای نخستین بار در سال ۱۹۹۶ توسط استیونز ۴ مطرح شد. بعد در سال ۱۹۹۹ توسط امونز۵ گسترش یافت. امونز (۲۰۰۰) پیدایش سازه هوش معنوی را به عنوان کاربرد ظرفیت ها و منابع معنوی در زمینه ها و موقعیت عملی درنظر می گیرد. به عبارتی، افراد زمانی هوش معنوی را به کار می گیرند که بخواهند از ظرفیت ها و منابع معنوی برای تصمیم گیری های مهم و اندیشه در موضوعات هستی یا تلاش در جهت حل مسئله روزانه استفاده کنند.

نوبل( ۲۰۰۱) ۶ نیز معتقد است که هوش معنوی یک استعداد ذاتی بشر است. زوهار و مارشال( ۲۰۰۰) ۷ نیز هوش معنوی را استعداد ذاتی می دانند که انسان در حل مسائل معنوی و ارزشی خود به کار می گیرد و زندگی را در حالت گسترده از غنا و معنا قرار میدهد. آنان ویژگی های هوش معنوی رشدیافته را این گونه بیان نمودند: (۱ درجه بالایی از خودآگاهی؛ (۲ ظرفیت انعطاف پذیر بودن (سازگاری فعال و خودانگیز)؛ (۳ ظرفیت رویارویی با درد و متعالی نمودن آن؛ (۴) گرایش آشکار به پرسیدن سؤال های چرا یا چگونه می شود و جستجوی پاسخ های اساسی؛ (۵ ویژگی الهام گرفتن از رؤیا و ارزشها؛ (۶ گرایش به دیدن پیوندهایی بین چیزهای گوناگون (کل- نگر بودن)؛ (۷ عدم تمایل به آزار و اذیت؛ (۸ مستقل از زمینه بودن که فعالیت برخلاف عرف را تسهیل می کند. باعزت (۱۳۹۱) (به نقل از رقیب و همکاران، .(۱۳۸۷

در اسلام به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. برای مثال عوامل مؤثر بر هوش معنوی در متون اسلامی تقوا و پرهیزگاری به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبر در خلقت، تدبر در آفاق و انفس، روزه داری، عبادات، خواندن قرآن و تدبر صادقانه در آیات قلمداد شده است (سهرابی،.(۱۳۸۷ قرآن به افراد باهوش معنوی بالا، صفت اولوالاباب می دهد، که منظور افرادی هستند که به جوهره حقیقت پی برده اند و از پرده های اوهام عبور کرده اند. به طور کلی، اصولی که در دین مبنایی مطرح شده است، مانند دستیابی به وحدت در ورای کثرت ظاهری، یافتن پاسخ در مورد مبدأ هستی و تشخیص الگوهای معنوی و تنظیم رفتار بر مبنای آنها، محورهای اصلی هوش معنوی هستند. ما می توانیم با رشد هوش معنوی، انسان های دینداری پرورش دهیم. هوش معنوی به افراد، دلسوزی، مهربانی، یکپارچگی در تفاوتها و اتکا به معناداری را می آموزد (غباری بناب و سلیمی، .(۱۳۸۶

هیجان ها و نیز چگونگی کنار آمدن افراد با آن ها بخشی از شخصیت فرد است که بر سلامت وی تأثیر می گذارند (پروین۸، .( ۱۹۹۶ مایر و سالووی( ۱۹۹۰ ) ۹ با طرح مفهوم تازه هوش هیجانی۱ که بر پایه نظریه گاردنر، درباره استعدادهای فردی شکل گرفته بود، توانایی های قابل آموزش را در پنج زمینه به شرح زیر گسترش دادند.

۱ – Grunfeld 2 – Visser Oort 3 – spiritualintelligence 6- Stevens 7- Emmons 8- nobel

۹- Zohar & Marshall 8 – pervin 9 – mayer. & Salovey

مفهوم هوش هیجانی به چگونگی سازگاری و موفقیت افراد در موقعیت های زندگی اشاره دارد. نظریه هوش هیجانی حوزه وسیعی از توانایی های مرتبط با شناخت و به کارگیری هیجانات را توجیه می کند و اظهار می دارد که هوش هیجانی در عملکرد روزانه اغلب مهم تر از هوش شناختی است. از دیدگاه مایر و سالووی هوش هیجانی را شامل توانایی برای تشخیص درست هیجان ها و عواطف دیگران و پاسخ متناسب به آنها، همچنین برانگیختن، آگاهی و نظم بخشیدن و کنترل پاسخ های هیجانی خویشتن می داند. هوش هیجانی با شناخت فرد از خود و دیگران، ارتباط با دیگران، سازگاری و انطباق با محیط پیرامون که برای موفق شدن در برآوردن خواست های اجتماعی لازم است، ارتباط دارد (به نقل از حسینیان و همکاران، (۱۳۹۰

تحقیقات نشانگر آن است که احساسها و عواطف، مانند سایر موضوع های علمی، دارای اصول و فنونی است که برخی در آن مهارت دارند و عده ای هم ضعیف هستند میزان مهارت اشخاص در هوش هیجانی می تواند آنها را در زندگی شخصی و اجتماعی، افراد منعطف، سازگار، انسان دوست و موفق بکند. (کوب و مایر۲، ( ۲۰۰۰ ؛ بنابراین هوش هیجانی به علت مرتبط بودن با مهارت مهم زندگی شخصی و اجتماعی، نقش مهمی در موفقیت و هدایت افراد دارد.